«Προτιμώ να μείνω μέσω και να παίξω video games!» Ποιος γονιός δεν έχει έρθει αντιμέτωπος με αυτή τη φράση; Τα περισσότερα παιδιά σήμερα εκφράζουν ξεκάθαρη προτίμηση στην οθόνη του υπολογιστή, του τάμπλετ, του κινητού, παρά στην επιλογή να βγουν και να παίξουν έξω, είτε πρόκειται για τη φύση, είτε για το παρκάκι της γειτονιάς.
Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό προκαλεί τόση ανησυχία παγκοσμίως που πλέον έχει και όνομα: Nature deficit disorder – «διαταραχή έλλειψης επαφής με τη φύση». Πρόκειται για έναν όρο που διατύπωσε το 2005 ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Richard Louv. Σύμφωνα με έρευνες, ένα μέσο παιδί στις ΗΠΑ περνά μόλις 4-7 λεπτά την ημέρα παίζοντας έξω και επτά ώρες την ημέρα μπροστά σε μία οθόνη! Τόσος πολύς χρόνος μέσα στο σπίτι μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, από παχυσαρκία έως και αυξημένο κίνδυνο να προκληθεί διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας.
Ακόμη και αν είναι κάπως… τραβηγμένο να το ονομάσουμε διαταραχή, είναι γεγονός ότι όλο και περισσότερο τα παιδιά προτιμούν να περνούν τον χρόνο τους μέσα στο σπίτι, όπου μπορούν να έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία. Την ίδια στιγμή, πολλοί ειδικοί επισημαίνουν ότι τα παιδιά θα έπρεπε να περνούν τουλάχιστον τρεις ώρες κάθε μέρα παίζοντας έξω.
Κάποιοι λένε ότι αρκεί να είναι οποιοδήποτε εξωτερικό περιβάλλον. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να είναι ένα περιβάλλον με πράσινο, με… δέντρα και φύλλα. Σε κάθε περίπτωση, πέρα από αυτές τις δευτερεύουσες διαφορές, οι περισσότερες επιστημονικές έρευνες συμφωνούν ότι τα παιδιά που παίζουν έξω στη φύση είναι πιο έξυπνα, πιο χαρούμενα, πιο προσεκτικά και έχουν λιγότερο άγχος από τα παιδιά που περνούν πιο πολύ χρόνο μέσα.
Και, ενώ παραμένει ασαφές πως ακριβώς βελτιώνεται η λειτουργία της μάθησης και η διάθεση, υπάρχουν μερικά πράγματα για τα οποία είμαστε σίγουροι, σχετικά με το γιατί η φύση κάνει καλό στο μυαλό των παιδιών:
- Χτίζει την αυτοπεποίθηση. Είτε το παιδί σας μαθαίνει να προσανατολίζεται σε ένα μονοπάτι με τη βοήθεια ενός χάρτη, να στήνει μία σκηνή για πρώτη φορά είτε να αναγνωρίζει ένα είδος σαλαμάνδρας, με αυτό τον τρόπο χτίζεται η αυτοπεποίθηση του, ενώ παράλληλα αποκτά χρήσιμες δεξιότητες. Πρόκειται για έναν τρόπο παιχνιδιού πολύ λιγότερο δομημένο σε σχέση με τα περισσότερα παιχνίδια σε εσωτερικούς χώρους. Καθώς τα παιδιά «ρισκάρουν», ενώ παίζουν σε εξωτερικούς χώρους (πχ. με το να αιωρούνται από ένα σχοινί, ή να σκαρφαλώνουν βράχια), αυξάνεται η πίστη τους στις φυσικές τους ικανότητες. Αυτή η δεξιότητα θα τους χρησιμεύσει γενικώς στη ζωή τους!
- Η φύση εξάπτει της φαντασία τους! Αυτός ο αδόμητος τρόπος παιχνιδιού επιτρέπει επίσης στα παιδιά να αλληλεπιδράσουν δημιουργικά με το περιβάλλον τους. Μπορούν να σκεφτούν πιο ελεύθερα, να σχεδιάσουν τα ίδια τις δραστηριότητές τους και να προσεγγίσουν τον κόσμο με εφευρετικότητα. Αφήστε το παιδί σας σε ένα πάρκο και παρακολουθήστε πως ο κόσμος μεταμορφώνεται σε μία μαγική παιχνιδοχώρα. Το κλαδί ενός δέντρου μετατρέπεται σε ένα μαγικό ραβδί. Ένα κόκκινο φύλλο γίνεται ένας χάρτης για τον κρυμμένο θησαυρό. Στη φύση, η φαντασία του παιδιού σας ανθίζει. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά μπροστά στις οθόνες χρησιμοποιούν μόνο δύο αισθήσεις, πράγμα που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τις αντιληπτικές τους ικανότητες.
- Διδάσκει υπευθυνότητα. Τα ζωντανά πλάσματα πεθαίνουν αν δεν τα φροντίσουμε όπως πρέπει και το να εμπιστευτούμε σε ένα παιδί να φροντίσει ένα ζωντανό κομμάτι του περιβάλλοντος σημαίνει ότι θα μάθει τι θα συμβεί εάν ξεχάσει να ποτίσει το φυτό ή αν ξεριζώσει ένα λουλούδι.
- Διδάσκει την ανεξαρτησία. Το παιχνίδι έξω σημαίνει πολλά παραπάνω από χρόνο που περνούν μακριά από ηλεκτρονικές συσκευές. Καθώς το παιδί σας μαθαίνει να εξερευνά τη φύση μόνο του ή με ένα φίλο, μαθαίνει την ανεξαρτησία. Συνήθως τα παιδιά έχουν μικρό λόγο στις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή τους, αλλά όταν παίζουν ελεύθερα κάνουν τις δικές τους επιλογές. Είναι αυτές οι μικρές στιγμές, όπως για παράδειγμα όταν μαθαίνουν πώς να φτιάχνουν ένα κάστρο από άμμο, που οδηγούν την ανεξαρτησία και βελτιώνουν την ικανότητά τους στη λήψη αποφάσεων.
- Προσφέρει διαφορετική ενεργοποίηση των αισθήσεων. Μπορεί η φύση να φαίνεται λιγότερο διεγερτική από ένα βίαιο video game, αλλά στην πραγματικότητα ενεργοποιεί περισσότερες αισθήσεις: μπορείς να δεις, να μυρίσεις, να ακούσεις και να αγγίξεις. «Καθώς οι νέοι άνθρωποι περνούν όλο και λιγότερο χρόνο σε φυσικά περιβάλλοντα, το εύρος των αισθήσεών τους μειώνεται και αυτό μειώνει τον πλούτο της ανθρώπινης εμπειρίας», προειδοποιεί ο Richard Louv. Όταν παίζουν έξω, με οδηγό τη φαντασία τους, διεγείρονται όλες οι αισθήσεις τους καθώς αγγίζουν τον κορμό ενός δέντρου, το χορτάρι, το νερό σε ένα ρυάκι, καθώς μυρίζουν ένα λουλούδι, παρακολουθούν τα σύννεφα να αλλάζουν μορφή στον ουρανό ή δοκιμάζουν την αίσθηση της βροχής και του χιονιού.
- Βοηθάει να χτίσουν καλύτερες φιλίες. Σύμφωνα με μία καναδική έρευνα, τα παιδιά που παίζουν σε εξωτερικούς χώρους δημιουργούν ισχυρότερες φιλίες και διαθέτουν καλύτερη πνευματική υγεία. Όταν τα παιδιά παίζουν έξω, εφευρίσκοντας παιχνίδια ή δουλεύοντας μαζί με τα αδέρφια και τους φίλους τους για να φτιάξουν κάστρα ή για να πιάσουν έντομα, μαθαίνουν να συνεργάζονται – και αυτό είναι μία δεξιότητα που θα τους είναι χρήσιμη σε όλη τους τη ζωή.
- Μειώνει το στρες και την κούραση. Στη διάρκεια του αιώνα που μας πέρασε, οι ερευνητές κατέγραψαν δραστική αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης στα παιδιά. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα ομάδας ψυχολόγων Attention Restoration Theory, τα αστικά περιβάλλοντα απαιτούν αυτό που λέγεται κατευθυνόμενη προσοχή, που μας αναγκάζει να αγνοούμε τις διασπάσεις και εξαντλεί τους εγκεφάλους μας. Στο φυσικό περιβάλλον χρειαζόμαστε έναν τύπο προσοχής που δεν απαιτεί προσπάθεια που προκαλεί συναισθήματα ευχαρίστησης και όχι κούρασης.
- Βελτιώνει τη σωματική τους υγεία και τις δεξιότητες. Όταν βλέπετε το παιδί σας να πετάει στεφάνια σε ένα στόχο, αυτό που δεν βλέπετε είναι ότι ο εγκέφαλός του δουλεύει.. με χίλια προκειμένου να συντονίσει δεξιότητες ακρίβειας, να εξασκηθεί στην αντίληψη του βάθους και να βελτιώσει την ισορροπία. Το παιχνίδι έξω δίνει στα παιδιά την ελευθερία και το χώρο α τρέξουν, να πηδήξουν, να συρθούν κάτω να δυναμώσουν τους μυς τους και να τελειοποιήσουν την ισορροπία τους. Καθώς από τη δεκαετία του ’70 τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας όλο και αυξάνονται, είναι επιτακτικό τα παιδιά να παραμένουν σε δράση. Επίσης, σύμφωνα με έρευνες, κάθε ώρα που περνάει έξω ένα παιδί καταπολεμά… την μυωπία και βελτιώνει τον ύπνο. Οι έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι μία βόλτα στο δάσος βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, την ψυχική υγεία, αλλά και μειώνει τον κίνδυνο καρκινοπάθειας. Και αυτό ισχύει τόσο για μικρούς όσο και για μεγάλους!
- Τα κάνει πιο ανθεκτικά. Τα παιδιά περνούν τον περισσότερο χρόνο τους μέσα, σε περιβάλλοντα με ελεγχόμενη θερμοκρασία, όπου οι ανάγκες τους ικανοποιούνται στα λίγα βήματα που μεσολαβούν από το μπάνιο στο ψυγείο. To να νιώσουν πείνα χωρίς άμεση πρόσβαση σε τροφή, το να ντυθούν με τρόπο που θα προστατευτούν από το κρύο, ακόμη και το να πέσουν και να γρατσουνίσουν το γόνατό τους είναι καταστάσεις που βοηθούν στο να αυξηθεί η ανθεκτικότητά τους. Όταν τα παιδιά βιώνουν κάποια ταλαιπωρία στη φύση, μαθαίνουν ότι μπορούν να ξεπερνούν μία άβολη κατάσταση και να ζουν χωρίς άμεση ικανοποίηση των αναγκών τους.
- Τα παιδιά μαθαίνουν να προστατεύουν τη φύση. Τα παιδιά που περνούν τον περισσότερο χρόνο τους στο σπίτι, δεν αισθάνονται σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον και είναι πολύ πιθανό να μην αισθάνονται την ανάγκη να το προστατεύσουν καθώς μεγαλώνουν. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε το φυσικό μας πλούτο και για τις επόμενες γενιές πρέπει οι σημερινές γενιές να βγουν έξω και να τον χαρούν!
